Medeniyetlerin merkezi Şehr-i İznik, 7000 yıllık geçmişiyle Romalılara, Bizanslılara, Anadolu Selçuklularına ve Osmanlılara başkentlik etmiş Anadolu’nun önemli şehirlerinden biridir. M.Ö. 316 tarihinde Antigonia adıyla kurulan İznik, Nikiya, Nikiye, Nikiyye, Nikya, Yıznîk, İsnik, Nikaia, Ulema Yuvası ve İsnikian olarak tarih boyunca kullanılmıştır.
Şehir, Hıristiyan tarihi ve ilahiyatı açısından çok önemli bir yere sahiptir. Hıristiyanlıktaki birinci ve yedinci Konsiller İznik’te yapılmış ve 20 Mayıs 325 tarihinde Hıristiyan âlemi için önemli kararların alınacağı yer İznik’teki “İmparatorluk Sarayı” olmuştur. Bu nedenle tüm Hıristiyan âlemi için önem arz etmektedir. Ayrıca İznik, Bizans İmparatorluğu döneminde merkez olma özelliğini kazanmış ve uzun bir müddet koruyabilmiştir. 718 ve 727 yıllarında Araplar tarafından iki defa kuşatılmıştır. 1204-1222 yılları arasında Theodoros Laskaris tarafından tarihte ilk defa İznik İmparatorluğu adında bir devlet burada kurulmuştur. Bunlara ek olarak Anadolu Selçukluların ilk başkenti olan İznik, Süleyman Şahtan sonra “Sultan” unvanını alan Kılıç Arslan, ilk defa burada tahta çıkmış ve bu unvanını alan ilk hükümdar olmuştur.
2 Mart 1331 tarihi İznik’in kaderinin çizildiği tarihtir. Osman Gazi oğlu Orhan Gazi Selçuklu Devleti’nin çöküşü sonrası 28 sene Bizans’ın elinde bulunan İznik’i tekrar 234 yıllık bir aradan sonra Türklerin hâkimiyeti altına almıştır. Küçük Asya’da Helenizm’in çöküşü Türklerin şehri ele geçirmesiyle gerçekleşmiştir. Şehir, Osmanlılar tarafından fethedilince ilim, kültür, sanat ve ticaret alanında birçok ilerleme burada kaydedilmiştir. İpek Yolu, Bey Yolu ve Hacılar Yolu şehrin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. Bu denli kozmopolit bir geçmişe sahip şehirde Selçuklulardan kalma eser bulunmamakla birlikte Helenistik, Roma, Bizans ve Osmanlılardan kalma pek çok tarihi eser bulunmaktadır.