Fatih’in, saklanan halka İstanbul’da serbestçe dolaşmalarını emretmesi Osmanlıların hangi siyaseti ile açıklanabilir?
Osmanlı Devleti İslam dininin ‘’ Allah indinde hak din İslam’dır’’ düsturuna öyle iman ve itaat etmiştir ki devletin politika ve sosyal siyasetinde İslam dininin hükümlerini devletin anayasası hassasiyetiyle uygulamışlardır. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’ u fethiyle Rum halkta korku ve panik yaşanmıştır. Halkın Ayasofya başta olmak üzere şehirdeki kiliselere sığınması üzerine Fatih Sultan Mehmet Han kendisine itaat etmeleri karşılığında dini özgürlüklerini ve günlük yaşamlarını güvence altına almıştır. Bu haset ve kin duygularından uzak yaklaşımın altında Osmanlı Devletinin anayasası olarak kabul ettiği İslam hukukunun hoşgörüye dayalı emirleri yatmaktadır.
Osmanlı devleti fetihlerini gerekçelendirirken Allah’ın insanlar üzerine kıldığı hak din olarak İslam’ın insan fıtratına en uygun din olduğuna sarsılmaz bir inançla dini dünyaya yaymayı amaçlayan bir düşünceye sahiptiler. İslam’ın merhamet ve tolerans telkin eden emirleri Osmanlı Devletinin İslam’la bütünleşmiş olan idari yapısında devletin varlık ve saadet nedeni olarak görülürdü. İslam dininin dini benimseyen, benimsemeyen bütün insanlar üzerindeki bu yaklaşımı Osmanlı Devleti için hem Allah’ın emri hem de cihan hâkimiyetinin anahtarıydı. Dinin varlığı ve büyüklüğünü kendi varlığıyla eş tutarak insanın refahını devletin refahı olarak kabul eden bir anlayışa sahip olan Osmanlı Devleti gayrimüslim halkın büyük takdirini kazanmış, İslam saadetinin üzerlerinde tecelli etmesini gaye edinmiştir. Buna genel olarak İslam’ın hoşgörü siyasetinin Osmanlı Devlet ve hayat nizamını düzenlemesi denilebilir.