“Burada hiçbir balık uçmaya, hiçbir kuş yüzmeye zorlanmaz.” Osmanlı Enderun Mekteplerinin kapısında yazan bu söz ile sizce ne anlatılmak istenmiştir? Söyleyiniz.
Edirne’nin fethinden sonra kurulmuş olan Enderun mektepleri, bir saray okulu olarak devlet adamları ve bilim adamları yetiştirilmesini sağlamıştır. Osmanlı Devleti tarafından Fatih Sultan Mehmet döneminde Hristiyan çocuklar bu okulda yetiştirilerek zeki ve akılcı bir eğitim verilmiştir. Sarayın iç kısmında özel bir yeri olan bu okul din, sanat, edebiyat, coğrafya, matematik ve mantık gibi noktalarda eğitim veriyordu.
Okulun kapısında yer alan bu söz ise öğrencilere kurumun mantığını anlatıyordu. Mantık çerçevesinde balıklar uçamaz ve kuşlar yüzemez. Bu durum zorlama ile dahi olsa başarılamaz. Balıklar her ne kadar uçmaya zorlansa da mümkün değildir. Mantıktan çıkıldığında ise bu durum insanlar için de düşünülebilir. Yani bu okullarda hiçbir öğrenci yapabileceklerinden ve yeteneklerinden öteye zorlanmazdı.
Örneğin, Enderun mekteplerinde eğitim alan bir çocuk matematikten anlıyorsa ve edebiyatı anlamıyorsa, bu kişiye sanat ve edebiyat alanında zorlama yapılmazdı. Bu öğrenci sadece matematik konusunda başarı sağlayabilecekse, matematik konusunda en iyi eğitimi alması sağlanırdı. Böylece her öğrenci kendi ilgi alanında daha verimli çalışmalara yaparak o alanda uzmanlaşabilirdi.