İkili Devlet Teşkilatının Türk Siyasi Hayatına Etkileri Neler Olabilir?
Eski Türk devletleri idari ve askeri yapılanmaları itibariyle hâkim oldukları coğrafyayı yani ülkeyi iki bölüme yani kanata ayırmak suretiyle idare etmişlerdir.
Bir devletin ikiye bölünmesinde her zaman bir tarafın üstünlüğü söz konusudur. Yönetimin başında büyük bir hükümdar yani Kağan veya Hakan yer almaktadır. Devlet sağ-sol kanatlar şeklinde ikiye ayrılarak teşkilatlandırılmaktaydı. Bu idare şekli uygulandığı vakit her iki taraf da merkeze bağlı olmakta ve sürekli olarak Hükümdarın denetim ve kontrolü dâhilinde bulunurdu. Kanatların idaresini yürüten görevliler, Töre kurallarına göre sorumluluklarını yerine getirirler ve asıl hükümdarın hâkimiyeti hakkını tanırlardı. Kendi bölgelerini ilgilendiren tüm konularda yetkili olmalarının yanı sıra son söz her zaman asıl hükümdarındı. Bu uygulamanın kullanıldığı eski Türk devleri şunlardır;
- Asya ve Avrupa Hun Devletlerinde,
- Ak Hunlarda,
- Göktürklerde ve Tabgaçlarda,
- Oğuzlar ve Karluklarda.
İkili Devlet Teşkilatının Olumlu ve Olumsuz Yönleri
- Devlet sınırları çok geniş olması halinde yönetimin hızlı ve kolay olmasını sağlamaktaydı.
- Hanedana mensup erkek üyelerin gelecekte görev alacakları devlet yönetiminin gereklerine uygun olarak yetişmelerine imkân sağlamaktaydı.
- Devlet idaresinde söz sahibi olan birden çok hükümdar bulunmaktadır. Her ne kadar son karar merci asıl hükümdar olsa da bu durum bazı karışıklıklara sebebiyet verebilmektedir.
- Her bir hükümdar taht üzerinde hak sahibidir. Bu durum kavgalarına ve iç savaşlara neden olabilmektedir.
- Dış etkiler nedeniyle devletin ikiye bölünmesi kolaylaştırmaktadır.