Oğuzların tarihte büyük devletler kurmalarında rol oynayan etkenler nelerdir?
İran, Irak, Türkmenistan, Azerbaycan ve Türkiye’deki Türklerin atası olarak bilinen Oğuzlar, Türklerin en kalabalık ve tarihte en etkin rol oynayan koludur. Araplar Oğuzlar için Guz, Ruslar Tork ve Bizanslılar ise Uz adını kullanmışlardır. Oğuz adına ilk olarak Kök Türk Kitabelerinde rastlanmaktadır. Oğuzlar Müslüman olduktan sonra Türkmen adını almışlardır. Oğuz boyları bundan sonrasında Türkmen boyları olarak anılmaya başlamıştır. Oğuz kelimesinin kökenin hakkına farklı görüşler öne sürülmüştür. Galip olan düşünceye göre ok kelimesi ile eski Türkçede çoğul ek olan z’nin bileşmesiyle oluşmuştur. Oklar anlamına gelen Okuz kelimesi zamanla değişerek Oğuz olmuştur.
İslam kaynaklarına göre Guz, Kök Türk Kitabelerine göre Oğuzlar toplam 9 boydan meydana gelmektedir. Bundan dolayı Dokuz, Tokuz, Oğuz olarak anılmaya başlamıştır. Kutluk Kağan Göktürk Devletini yeniden kurmaya çalıştığı zamanda en güçlü Dokuz boyu Oğuzlardır. Yıllar içinde Göktürk Hanedanı, Oğuz boylarını kendine tabi kılmıştır. Oğuzlar, Bilge Kağan döneminde tamamen Göktürk’lere bağlı olmuştur. Göktürk Devleti 744 yılında yıkılmıştır. Göktürklerin yerini Uygur Devleti almıştır. Uygur hükümdarı Köl Bilge Kağan, Tokuz Oğuzların başbuğu ilan edilmiştir. Köl Bilge Kağan’ın oğlu da Moyençor unvanı ile anılmaya başlamıştır.
Oğuzlar tarih boyunca çok fazla devlet kurmuşlardır. Tarihte kurdukları devletler;
- Büyük Selçuklu Devleti
- Anadolu Selçuklu Devleti
- Harzemşahlar
- Karakoyunlular
- Akkoyunlular
- Anadolu beylikleri
- Osmanlı İmparatorluğu
- Türkiye Cumhuriyeti